"Κόρη κεκλήσομαι αἰεί..."- Η Κόρη Φρασίκλεια

Μια σύντομη επισκόπηση...

Εικ.1 Η Φρασίκλεια όπως εκτίθεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Πηγή: Προσωπκό Αρχείο, ημ/νία λήψης: Μάιος 2011.


Στις 18 Μαΐου 1972, στη νεκρόπολη του αρχαίου δήμου Μυρρινούντος  (σημερινή Μερέντα)
στην Αττική, σε ένα σκάμμα βάθους 40 εκατοστών από την επιφάνεια της γης, βρέθηκαν από τον αρχαιολόγο Ευθύμιο Μαστροκώστα μία Κόρη και τοποθετημένος με επιμέλεια αντικριστά αυτής ένας Κούρος. Στο ύψος των ποδιών των δύο αγαλμάτων, βρέθηκαν επίσης δύο μολυβδοχοήσεις , μολύβδινα δηλαδή στεφάνια που συνέδεαν το άγαλμα με τη βάση του. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η μία από τις μολυβδοχοήσεις εφάρμοσε ακριβώς στην ενεπίγραφη βάση της Κόρης η οποία βρισκόταν εντοιχισμένη στην εκκλησία της Παναγίας, 200 μέτρα μακριά από τον τόπο που βρέθηκαν τα δύο αγάλματα και ήταν ήδη γνωστή από το 1729.  

Η βάση του αγάλματος

Σῆμα Φρασικλείας·                                          Μνήμα Φρασίκλειας'

κόρη κεκλήσομαι                                              κόρη θα αποκαλούμαι 

αἰεί , ἀντί γάμου                                         για πάντα, αφού αντί για γάμο

παρά θεῶν τοῦτο                                                      οι θεοί αυτό

λαχοῦσ’ ὄνομα.                                                   μου όρισαν όνομα.

Ἀριστίων Πάρι[ος μ' ἐπ]ό[ε]σε                Με έφτιαξε ο Αριστίων ο Πάριος

Από τη βάση αντλούμε πολύτιμες πληροφορίες τόσο για τη λειτουργία του αγάλματος όσο και την ταυτότητα του γλύπτη. Πληροφορούμαστε, λοιπόν, πως το άγαλμα λειτουργεί ως "σήμα", δηλαδή ως επιτύμβιο μνημείο, μιας νεαρής κοπέλας που ονομάζεται Φρασίκλεια, η οποία πέθανε πριν προλάβει να παντρευτεί. Ο γλύπτης της Κόρης είναι ο Αριστίων ο Πάριος, γνωστός ήδη και από μερικές άλλες επιγραφές.

Εικ. 2 Η Επιγραφή της βάσης του αγάλματος (Πηγή: Boardman, John, Ελληνική Πλαστική-Αρχαική Περίοδος, Εκδ. Καρδαμίτσα)

Εικ.3 Η Φρασίκλεια και ο Κούρος όπως βρέθηκαν σε σκάμμα στη νεκρόπολη του Μυρρινούντος.
(Πηγή: Καρακάση, Αικατερίνη, Το έξοχο άγαλμα της Φρασίκλειας στο περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχος 68, Σεπτεμβρίου 1998, σελ. 49.)

Ενδυμασία και Χρονολόγηση

  Η Φρασίκλεια ακολουθεί τον τύπο των αττικών κορών. Κατασκευασμένη από παριανό μάρμαρο, έχει ύψος 1,79 μ., λεπτά χαρακτηριστικά και ραδινό, εφηβικό σώμα.  Με το δεξί της χέρι κρατά τον χιτώνα της, χωρίς όμως να δημιουργεί πτυχές ή να αναδεικνύει την ανατομία της, και με το αριστερό χέρι, το οποίο το έχει λυγισμένο μπροστά στο στήθος, κρατά άνθος λωτού. Φορά χειριδωτό χιτώνα και στη μέση φορά ζώνη η οποία δημιουργεί κόλπο. Το μπροστινό μεσαίο τμήμα του χιτώνα κοσμείται με πλατιά ταινία η οποία φέρει εγχάρακτο μαίανδρο και ξεκινά από το λαιμό και φτάνει μέχρι τα πόδια. Ταινία με εγχάρακτο μαίανδρο διατρέχει επίσης την παρυφή του χιτώνα γύρω από το λαιμό αλλά και τις απολήξεις των μανικιών. Η  Κόρη φορά περιδέραιο, το οποίο είναι έξεργο και όχι εγχάρακτο, καθώς επίσης ενώτια και βραχιόλια. Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η στεφάνη που φορά η Κόρη, η οποία αποτελείται από άνθη λωτού εναλλασσόμενα με κάλυκες, τα οποία τοποθετούνται επάνω σε μαργαριτάρια. Το πρόσωπο της, δυνατό, με αμυγδαλωτά μάτια, πλατιά βλέφαρα και έντονα χείλη που σχηματίζουν το χαρακτηριστικό μειδίαμα. Η κώμη της, εύκαμπτη με μαργαριταρόσχημους βοστρύχους συμπληρώνει την επιβλητική παρουσία της Κόρης.
  Η χρονολόγηση του αγάλματος τοποθετείται γύρω στο 550 με 540 π.Χ., όπως προκύπτει από την επιστημονική έρευνα του ενδύματος, της διακόσμησης της κεφαλής και γενικά του περιγράμματος του σώματος. 
    Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως η Κόρη Φρασίκλεια και ο Κούρος, ενταφιάστηκαν περίπου το 480/490 π.Χ., πριν από την εισβολή των Περσών, όπως προκύπτει από τη χρονολόγηση των κεραμικών ευρημάτων. Το γεγονός, λοιπόν, ότι το άγαλμα δεν εκτέθηκε επί μακρόν, ίσως δικαιολογεί και το ότι σώζει αρκετά ίχνη του χρώματος του οποίου έφερε. 

Η σημασία των επιτύμβιων Κορών

Ο πρόωρος θάνατος γιων και θυγατέρων αποτελούσε κατά την αρχαιότητα τραγικό πεπρωμένο. Τα επιτύμβια αγάλματα, τα οποία πρέπει να σημειωθεί πως ήταν αρκετά δαπανηρά, διέσωζαν τη μνήμη των νεκρών και της ομορφιάς της νεότητας τους καθώς επίσης μετρίαζαν και τη λύπη των προσφιλών.


Βιβλιογραφία:
1. Boardman, John, Ελληνική Πλαστική-Η Αρχαϊκή Περίοδος, εκδ. Καρδαμίτσα, 2001, 
σελ.90-95
2. Βαλαβάνης, Πάνος (επιμ), Μεγάλες Στιγμές της Ελληνικής Αρχαιολογίας, εκδ. ΚΑΠΟΝ,    2007
3. Καρακάση, Αικατερίνη, Το έξοχο άγαλμα της Φρασίκλειας στο περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχος 68, Σεπτεμβρίου 1998, σελ. 48-54
4. Holscher, Tonio, Κλασική Αρχαιολογία-Βασικές Γνώσεις, εκδ. Univercity Studio Press, 2005, σελ. 248-250